Το χωριό της Ρόδου όπου όλοι μιλούν κυπριακά! (pics+vid)

Η παρουσία Ελλήνων στην Κύπρο χρονολογείται απ' τον 14ο περίπου αιώνα π.Χ. Το νησί εξελίχθηκε σε σημαντικό κέντρο ελληνικού πολιτισμού με την εγκατάσταση Μυκηναίων/Αχαιών μεταξύ του 13ου και του 11ου αιώνα π.Χ. και Δωριέων τον 11ο αιώνα π.Χ.

Στην αρχαία Ρόδο από την άλλη, άκμαζε η μεταλλουργία, αφού κατά τον μύθο οι Τελχίνες που ήρθαν από την Κύπρο και εγκαταστάθηκαν στην Ρόδο ήταν άριστοι σιδεράδες. Κατασκεύαζαν κυρίως πολεμικά όπλα και πολεμικές μηχανές.

Σε ό,τι αφορά λοιπόν την καταγωγή των Ροδίων οι δύο βασικές αρχαίες διάλεκτοι που ακόμη είναι ισχυρές στην περιοχή είναι η Δωρική και η Αρκαδική.

Η καταγωγή των Κυπρίων φτάνει μέχρι τους Αρκάδες που διατήρησαν την εκφορά του Αρκαδικού τρόπου ομιλιών ως βασικό συστατικό της γλώσσας τους, αλλά φυσικά με προσθήκες, προσμίξεις και επηρεασμούς από τη γειτνίαση τόσο με τους λαούς της περιοχής όσο και με τους κατά καιρούς κατακτητές.

Το ότι συχνά οι υπόλοιποι συνέλληνες μπερδεύουν κάποιους από τους Ροδίτες με τους Κυπρίους είναι ακριβώς λόγω της κοινής αφετηριακής καταγωγής.

Τα αρκαδικά λοιπόν, με τα διπλά “ττ”, τα πολύ έντονα “ππππου”, το ισχυρό ν στις καταλήξεις των λέξεων, είναι δηλωτικά όπως και οι Κύπριοι της κοινής γλωσσικής αφετηρίας.

Πολλά στοιχεία μπορεί να δώσει για τους ενδιαφερόμενους ο Ναξιώτης καθηγητής και ερευνητής Γιάννης Προμπονάς. Ο εν λόγω πολυγραφότατος καθηγητής σε μια σημαντική μελέτη του που δημοσιεύτηκε το 1978 στην “Ελευθεροτυπία” ταξινομεί τις γλωσσικές ομάδες και τη διασπορά τους των πέριξ της Ελλάδος χωρών.

Αρχάγγελος Ρόδου: Το χωριό όπου ολοι μιλούν κυπριακά

Ο Αρχάγγελος έχει 7.000 κατοίκους πληθυσμό και είναι το μεγαλύτερο χωριό της Ρόδου. Βρίσκεται στη νότια πλευρά του νησιού σε απόσταση 28χλμ. από την πόλη της Ρόδου. Κτίστηκε τα μεσαιωνικά χρόνια σε μακρινή απόσταση από την παραλιακή θέση, για να προστατεύει τους κατοίκους από τις πειρατικές επιδρομές.




Χαρακτηριστικό των κατοίκων είναι η προσήλωσή τους στις παραδόσεις. Ακόμη και σήμερα που η περιοχή έχει αναπτυχθεί τουριστικά και αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα τουριστικά θέρετρα της Ρόδου, οι κάτοικοι διατηρούν ζωντανά τα ήθη και έθιμα των προγόνων τους, χωρίς να επηρεάζονται από το μοντέρνο τρόπο ζωής.

Ο Αρχάγγελος είναι ένα συναρπαστικό χωριό. Έχει πολλές δικές του παραδόσεις, και δική του ξεχωριστή διάλεκτο, η οποία ξεχωρίζει από οπουδήποτε αλλού στο νησί!







Οι κάτοικοι του Αρχαγγέλου είναι επίσης διαφορετικοί σε πολλούς τρόπους από τους ανθρώπους που θα βρείτε σε άλλα μέρη του νησιού. Και ο λόγος; Επειδή κατάγονται από την Κύπρο και έχουν φέρει μαζί τους τα κυπριακά ήθη και έθιμα, την κυπριακή νοοτροπία, αλλά προπάντων τη κυπριακή διάλεκτο την οποία έχουν διατηρήσει δια μέσου των αιώνων και την χρησιμοποιούν μέχρι και σήμερα. Όχι μόνο αυτό αλλά μάλιστα μιλούν ατόφια το παφίτικο κυπριακό ιδίωμα το οποίο χαρακτηρίζεται από τη τάση του να αφαιρεί φωνήεντα από τις λέξεις και τον τραχύ και βαρύ τρόπο ομιλίας.

Γι' αυτό το λόγο είναι πολύ πιθανό οι αρχικοί κάτοικοι του Αρχάγγελου να είναι μέτοικοι από την Πάφο αφού χρησιμοποιούν λέξεις και τρόπο ομιλίας που μόνο στην Πάφο ακούγονται.

Η διάλεκτος του Αρχαγγέλου ονομάζεται Αρχαγγελίτικα. Τα Αρχεγγελίτικα είναι ακριβώς όπως την κυπριακή διάλεκτο με το χαρακτηριστικό ιδίωμα της Πάφου μαζί με τοπικές λέξεις. Είναι πολύ εύκολα ένας Κύπριος να συνομιλήσει στα κυπριακά με τους Αρχαγγελίτες, και ακούγοντάς τους να μιλούν θα νομίζει ότι βρίσκεται σε κάποιο χωριό της Πάφου και όχι στην Ρόδο.




Η εικόνα της Παναγίας Τσαμπίκας που ήρθε από το Μοναστήρι του Κύκκου



Η εικόνα της Παναγίας της Τσαμπίκας βρισκόταν αρχικά στο Μοναστήρι της Παναγίας του Κύκκου (Κύπρος). Από την Κύπρο, με θαυματουργικό τρόπο, η εικόνα έφευγε και πήγαινε στο βουνό Ζαμβύκη του Αρχάγγελου της Ρόδου. Η απώλεια της εικόνας προκάλεσε αναστάτωση στους μοναχούς του Κύκκου που κατέβαλαν κάθε δυνατή προσπάθεια για να την εντοπίσουν.



Στο βουνό Ζαμβύκη η Παναγία κρύβεται από τα βλέμματα των Χριστιανών σε ένα κυπαρίσσι. Όμως πολύ ταπεινά και απλά φανερώνεται σε βοσκό που μένει στην απέναντι περιοχή της βρύσης του Αιμαχού (Γιεμαχιού). Ο βοσκός είδε το φως της Παναγίας αλλά αρχικά δεν έδωσε καμία σημασία. Το είδε και την επόμενη βραδιά. Όταν όμως το είδε και για τρίτη φορά αποφάσισε να ανεβεί στο απέναντι βουνό, για να δει από κοντά με τα μάτια του, τι ήταν αυτό το φως.

Όταν έφθασε στο ύψωμα ο βοσκός μαρμάρωσε στο θέαμα που είδε να προβάλλεται μπροστά του. Είδε την εικόνα της Παναγίας να φωτίζεται από ακοίμητο κανδήλι στο «κυπαρίσσι το αεράτο» (έτσι λέγεται το δέντρο που είχε σταθμεύσει η Μεσίτρια των ανθρώπων). Από το γεγονός αυτό πήρε η εικόνα και το όνομα της, αφού η λέξη «τσάμπα», στην τοπική διάλεκτο της ρόδου σημαίνει σπίθα, φωτιά.

Αυτό το κυπαρίσσι σώζεται μέχρι σήμερα και στη ρίζα του υπάρχει μια τρύπα που σε πολύ τακτά χρονικά διαστήματα βγάζει ζεστό και κρύο αέρα.



Τελικά οι Κυκκώτες εντόπισαν την εικόνα στο νησί της Ρόδου και την μετέφεραν πίσω στην Κύπρο. Η εικόνα όμως και πάλι γύρισε πίσω στο βουνό της. Οι Κύπριοι όταν την ξαναέφεραν πίσω για να είναι σίγουροι ότι είναι η εικόνα τους, την έκαψαν λίγο από πίσω για να έχουν κάποιο σημάδι που θα την αναγνώριζαν πιο εύκολα. Η εικόνα όμως και για τρίτη φορά έρχεται στη νέα της κατοικία (το σημάδι σώζεται πολύ καθαρά μέχρι σήμερα).

Η εικόνα από τότε δεν έφυγε ποτέ από τη Ρόδο. Όταν ζητήθηκε να μεταφερθεί για προσκύνημα σε άλλα μέρη της Ελλάδος αυτή επέστρεψε και πάλι πίσω. Όταν το 2002 μ.Χ. κτίστηκε παρεκκλήσι προς τιμή της Παναγίας της Τσαμπίκας στο Πέρα Χωριό στην Κύπρο και οι κάτοικοι ζήτησαν να γίνει το εγκαίνιο του την 24η Ιουλίου, ο Μητροπολίτης Ρόδου, κ.κ. Κύριλλος, συνοδευόμενος από τρείς κληρικούς, έφερε την εικόνα στην Κύπρο, τέλεσε το εγκαίνιο του ναού και η εικόνα για πρώτη φορά έφυγε από τη θέση της για τρεις μέρες.




Το Μοναστήρι της Παναγίας της Τσαμπίκας, γιορτάζει το Γενέσιο της Θεοτόκου την 8η Σεπτεμβρίου και την Γ΄ Κυριακή των Νηστειών (Σταυροπροσκύνησης).

Ένα από τα παλιότερα θαύματα της Παναγίας Τσαμπίκας είναι και αυτό που συνδέεται με τα μεγάλα κτήματα γύρω από το Μοναστήρι. Αυτά τα κτήματα ανήκαν σ έναν Τούρκο Πασά, του οποίου η γυναίκα δεν τεκνοποιούσε. Εκείνη μαθαίνοντας για την Παναγία, προσευχήθηκε κι έφαγε το φυτιλάκι που έκαιγε στο καντήλι της εικόνας της. Έγινε το θαύμα κι έμεινε έγκυος. Ο Τούρκος δεν μπορούσε να πιστέψει πως το παιδί ήταν δικό του. Ούτε πίστευε πως επρόκειτο για θαύμα. Όταν όμως γεννήθηκε το μωρό, κρατούσε στη μικρή χούφτα του το φυτιλάκι του καντηλιού. Έτσι, ο Τούρκος Πασάς δώρισε στην εκκλησία όλα αυτά τα κτήματα που βρίσκονται γύρω απ το ναό.




Πιο κάτω μερικές από τις κυπριακές λέξεις που έχουν διατηρηθεί δια μέσου των αιώνων στον Αρχάγγελο και που χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα:

αξαμώννω: μετρώ διαστάσεις
αρκάτζι: ρυάκι
άγγρι το, αγκρίζω: δυσαρέσκεια, δυσαρεστώ
ατζία: μυτερή άκρη ξύλου αλλά και ψωμιού
αλλάβερσι: μακάρυ
αξανάστραφα: ανάποδα
άνηλιος: είδος σάυρας
άκκι πέττι: τέλος πάντων
βίλλα: αρσενικό μόριο, φαλλός
βολά: φορά
βαζάνι: μελιτζάνα
βούρα: τρέξε
βαβάτσινα: βατόμουρα
γαλουλίζω: περπατώ γέρνοντας μια δεξιά και μια αριστερα
για λλόου μου: για μένα
δακκαμακιά: δαγκωματιά - μπουκιά
δαμάλι: νεογέννητο βόδι
δακκώ: δαγκώνω
δεμάτι : μεγάλη δέσμη σταχυών, χόρτων ή κλαδιών
δώμα: οροφή σπιτιού
εν τον κάμιω ζάφτι: δεν μπορώ να τον ελέγξω, δεν τον κουμαντάρω
έλα του νου σου: βάλε μυαλό
εμάλλιασεν η γλώσσα μου: επανέλαβα πολλές φορές το ίδιο πράγμα χωρίς αποτέλεσμα
ένα τσιγκρί (τσιμπί): πολύ λίγο
εποκότησε, εποφκάρτη: δεν τα κατάφερε, δεν τα πρόλαβε
ζέχνω: ζευγαρίζω,οργώνω
ζοντάκρα: τανάλια
ίλλα τζιαι καλά, ίλλα μου: σώνει και καλά
καμμώ: κλείνω τα μάτια μου
καλαδέρκια: τα παιδιά που οι γονείς του ενός είναι νονοί του άλλου
καννί: καλάμι
καπνίζω: θυμιατίζω
καμός: καημός
καντούνι: γωνιά
καπνιστήρι: το θυμιατό
κκέλης: φαλακρός
κορατζιάζω: διψώ υπερβολικά
κάχρι: μίσος
καρά(ο)λας: σαλιγκάρι
καρτσί: απέναντι
καταλυώ: τελειώνω
κιλίκι: κατάντια
κερακκιά (τερατζιά): χαρουπιά
κλουθώ: ακολουθώ
κούννα: το κουκούτσι ενός καρπού
κωλοσύρνω: τραβώ
λακερντί: κουβέντα,συζήτηση
λατσώνω τα ρούχα μου: γεμίζω με λάσπη τα ρούχα μου
μιλλέττι: σόι
μητσίς: μικρός
μιάλος-η-ο: μεγάλος-η-ο
μίλλα: λίπος
μουλλώνω: σιωπώ
μούζη: καπνιά, μαυρίλα
μάχουμαι: προσπαθώ, πειράζω
μουσκοκαρκιά: γαρύφαλλο
μισίνα: πετονιά
ξανοίω: κοιτάζω με τρόπο τον άλλο για να βγάλει από το στόμα του κάτι που δεν θέλει να πει.
ξεροτηάνηση: τσιγαρισμένο κρεμμύδι σε μπόλικο λάδι
ξεροτήανο: τηγανίτα
ξεσκουλλώ: ξεσκεπάζω, σκίζω
ξυλιάζω - εξύλιασα: πάγωσα από το κρύο (έγινα ξύλο)
παστός: ο νυφικός θάλαμος στην Πάφο. Ονομάζεται μάνασσα στην υπόλοιπη Κύπρο
πασπατεύκω: ψάχνω στα τυφλά
πάντα: ή άκρη
πατατούκα: το παλτό, η κάπα
πατανία: κουβέρτα
ράστιν: κατά σύμπτωση
ρίφι: κατσικάκι
ρότσα: πέτρα
σαλαβατώ: μαστιγώνω, λέγω φράσεις που δεν γίνονται αντιληπτές
σαλα(ω)νώ: σείωμαι, σαλεύω, μετακινούμαι συνέχεια
σανία: ειδική ξύλινη σανίδα για τοποθέτηση ψωμιών πριν το φούρνο
σινί: ταψί
σφοτζελλώ: μουντζώνω
τανώ: τεντώνω, απλώνω, τείνω χείρα βοήθειας
τατάς: νονός
ττέλι: το μεταλλικό σύρμα, καλώδιο
τρουλλώνω: παραγεμίζω
τσαττώ: συναντώ κάποιον απρόσμενα. π.χ. ετσάτισσα πάνω του
Τσιμ(ι)νιά: τζάκι
φακούρα η: μεγάλο πανί με το οποίο περιτυλίγουν τα σπάργανα
φακκώ: κτυπώ, τρακάρω
χαβούζα: μεγάλη δεξαμενή
χαζίρικα: αγαθά μη δουλεμένα, χωρίς μόχθο
χωραήτης: απο τη χωρα δηλ την πόλη δηλ απο την Ρόδο ή Λευκωσία
χαμνός: χαλαρός, νερουλός
χάττιν: Αν έχεις χάττιν κάμε το. Μόνο με σουλτανικό διάταγμα μπορείς να το κάνεις
χαττάς: δυστύχημα από απροσεξία
χάσκω: χαζεύω
χασκιάζω: κάμνω το άλλο να μείνει με ανοικτό το στόμα σαν αποκοιμισμένος
χρουσόμηλο: βερύκοκο
χτιτζιό: η φθήση. Χτιτζιάζω από τη ζήλα μου. Χτιτζιάρης: φθησικός
ψατζί: φαρμάκι, δηλητήριο
ώρα καλή: κυπριακός χαιρετισμός

Με πληροφορίες από noctoc, wikipedia, rodiaki, saint
reporter.com.cy

Παράπονα Ρόδου